Bộ Ngoại giao Việt Nam đã tổ chức lễ công bố “Hồ sơ di trú năm 2023” vào ngày 29 tháng 10, trong đó có đề cập rằng khoảng 70% đến 80% du học sinh tự túc sau khi hoàn thành học tập đều ở lại nước ngoài làm việc do mức lương cao và phúc lợi tốt. Báo cáo chỉ ra rằng, số lượng du học sinh Việt Nam tăng lên hàng năm với nhiều kênh đi du học khác nhau, hiện nay có hơn 250,000 người, trong đó khoảng 10,000 người là du học sinh tự túc mỗi năm.
Phó Cục trưởng Cục Lãnh sự, Bộ Ngoại giao Việt Nam, bà Phan Thị Minh Giang cho biết, hiện chưa có dữ liệu tổng thể về số lượng du học sinh trở về nước sau khi tốt nghiệp, nhưng nhiều thống kê cho thấy tỷ lệ du học sinh tự túc trở về không cao, khoảng 70% đến 80% ở lại nước ngoài. Bà Minh Giang cho biết: “Từ khi hồ sơ di trú lần đầu tiên được công bố vào năm 2016, vấn đề chảy máu chất xám đã nhiều lần được đề cập và vẫn đang được quan tâm.” Chính quyền Việt Nam cho rằng, việc du học sinh tự túc chọn ở lại nước ngoài làm việc chủ yếu do thu nhập và phúc lợi tại các nước sở tại tốt hơn.
Việt Nam lấy ví dụ Đài Loan để minh họa, mức lương khởi điểm cho các du học sinh Việt Nam có bằng cử nhân liên quan đến ngành bán dẫn sau khi tốt nghiệp là từ 25 triệu đến 33 triệu đồng (tương đương 3.2 triệu đến 4.2 triệu đồng Đài Loan mới), còn mức lương khởi điểm cho thạc sĩ và tiến sĩ lên tới 37 triệu đến 55 triệu đồng, chưa kể trợ cấp và thưởng hiệu suất.
Việt Nam đã hưởng lợi từ làn sóng chuyển dịch chuỗi cung ứng từ cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung năm 2018, trở thành cụm công nghiệp công nghệ điện tử mới nổi và gần đây có tham vọng mạnh mẽ trong việc tham gia chuỗi cung ứng bán dẫn toàn cầu, nhưng đang đối mặt với tình trạng khan hiếm nhân lực. Chính phủ Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2030 đào tạo được 50,000 kỹ sư bán dẫn.
Bà Minh Giang cho rằng, bên cạnh thu nhập, Việt Nam cần có những cải cách đột phá hơn để thu hút du học sinh trở về nước. Cần biến thách thức thành cơ hội, xây dựng quan niệm mới về “tính lưu động của nhân tài”, tức là kiều bào Việt Nam ở nước ngoài vẫn có thể đóng góp cho đất nước thông qua nhiều cách khác nhau.
