Đây là phiên tòa lớn nhất trong lịch sử Việt Nam, và cũng được coi là một trong những vụ lừa đảo ngân hàng lớn nhất trên thế giới.
“Phiên tòa xét xử vụ án lừa đảo ngân hàng lớn nhất trong lịch sử Việt Nam đang diễn ra, đánh dấu sự kiện tư pháp nổi bật của đất nước và cũng là một trong những vụ án lừa đảo ngân hàng đình đám nhất trên toàn cầu. Hàng loạt bị cáo đã bị đưa ra xét xử trong vụ án này, thể hiện quyết tâm của nhà nước trong việc trừng trị các hành vi vi phạm pháp luật, nhằm bảo vệ sự minh bạch và công bằng của nền tài chính quốc dân. Toà án đang tiến hành các phiên điều trần, đồng thời thu thập chứng cứ nghiêm ngặt để đưa ra phán quyết chính xác, công minh cho từng cá nhân có liên quan. Dư luận trong và ngoài nước đang chú mắt vào diễn biến của phiên tòa, cùng hy vọng rằng sự thật sẽ được làm sáng tỏ và công lý sẽ được thực thi một cách đầy đủ.”
Tại một tòa án kiểu sân vườn từ thời kỳ thuộc địa ở Thành phố Hồ Chí Minh, sau cánh cổng màu vàng oai nghiêm, vào ngày thứ Năm, ngày 11 tháng 4, một nữ doanh nhân bất động sản người Việt Nam 67 tuổi đã bị tuyên án tử hình vì hành vi chiếm đoạt tài sản tại một trong những ngân hàng lớn nhất nước trong suốt 11 năm qua.
Đây là một phán quyết hiếm gặp khi cô ấy trở thành một trong số ít phụ nữ Việt Nam bị tuyên án tử hình vì tội danh liên quan đến tội phạm cổ cồn áo trắng.
Bản án vừa được tuyên ra đã cho thấy sự phức tạp và quy mô khủng khiếp của vụ án lừa đảo. Bà Trương Mỹ Lan đã bị kết tội vì đã rút 44 tỷ đô la Mỹ, tương đương với 35 tỷ bảng Anh, dưới dạng khoản vay từ Ngân hàng Thương mại Sài Gòn. Theo quyết định của tòa, bà cần phải hoàn trả số tiền 27 tỷ đô la Mỹ. Các viên chức tố tụng đã bày tỏ quan ngại rằng có thể số tiền này sẽ không thể thu hồi lại được. Nhiều người đưa ra suy đoán, việc tuyên án tử hình có thể là biện pháp mà tòa án áp dụng nhằm khích lệ bà Lan trả một phần số tiền tỷ đô la đã biến mất.
Trong một diễn biến không giống hệt như mọi khi, cơ quan chức năng Việt Nam, thường được biết đến với phong cách hành xử thận trọng, lại bất ngờ cung cấp thông tin chi tiết một cách rộng rãi tới truyền thông về một vụ án đặc biệt. Theo thông báo chính thức từ phía Việt Nam, có tới 2700 người được triệu tập để làm chứng. Ngoài ra, vụ việc còn có sự tham gia của 10 viên chức tố tụng quốc gia cùng với khoảng 200 luật sư để tham gia quá trình xét xử.
Trong vụ án gây rúng động dư luận, các cơ quan chức năng đã thu giữ tổng cộng 104 thùng chứa bằng chứng liên quan, với trọng lượng lên đến sáu tấn. Cùng hầu tòa với bị cáo chính, bà Zhang Meilan, còn có 85 bị cáo khác tham gia phiên tòa này. Bà Zhang Meilan đã phủ nhận mọi cáo buộc và cho biết bà có quyền kháng cáo. Giới chức nhận định, vụ án này có quy mô lớn và phức tạp, bởi số lượng bị can lớn cùng khối lượng bằng chứng khổng lồ được trưng cầu.
Tất cả các bị cáo đều bị kết án có tội. Bốn người trong số họ bị tuyên án tù chung thân. Những người còn lại nhận các mức án khác nhau, bao gồm án tù 20 năm, hoặc án tù 3 năm nhưng cho hưởng án treo. Chồng và cháu gái của bà Zhang Meilan lần lượt bị kết án 9 năm và 17 năm tù giam.
Cựu quan chức từng công tác tại Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ và có kinh nghiệm sâu rộng về vấn đề Việt Nam, ông David Brown, đã bày tỏ quan điểm: “Trong kỷ nguyên cộng sản, tôi tin rằng chưa từng có phiên tòa nào diễn ra với quy mô và cách thức tổ chức như lần này, đây chắc chắn là điều chưa từng có tiền lệ.”
Phiên tòa lần này đánh dấu một chương nổi bật nhất trong chiến dịch chống tham nhũng “Lò lửa kỷ luật” dưới sự lãnh đạo của Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam, Nguyễn Phú Trọng.
Thực tế, Nguyễn Phú Trọng là nhà lý luận chủ nghĩa Mác-xít có tư tưởng bảo thủ. Ông cho rằng, những bất bình dân chúng do tình trạng tham nhũng lan rộng không kiểm soát được sẽ tạo ra mối đe dọa cơ bản đến sự độc quyền quyền lực của Đảng Cộng sản. Do đó, sau khi chiến thắng một cách thành công và nhẹ nhàng trước Thủ tướng có thiện cảm với giới kinh doanh và giữ vững vị trí cao nhất trong nội bộ Đảng, Nguyễn Phú Trọng đã khởi xướng chiến dịch chống tham nhũng kể từ năm 2016.
Cuộc vận động đã buộc hai vị chủ tịch và hai vị phó thủ tướng phải từ chức, cũng như khiến hàng trăm quan chức phải chịu hình phạt hoặc bị giam giữ. Bây giờ, một trong những người phụ nữ giàu có nhất đất nước có thể cũng sẽ phải tham gia vào danh sách đó.
Zhang Meilan đến từ một gia đình Huayue ở thành phố Hồ Chí Minh (trước đây gọi là Sài Gòn).Thành phố Hồ Chí Minh từ lâu đã là một công cụ kinh doanh của nền kinh tế Việt Nam trong một thời gian dài. Nó có thể được truy nguyên từ những ngày mà nó là thủ đô chống thông của miền Nam Việt Nam và có một cộng đồng Trung Quốc lớn.
Từ một người bán hàng rong trên chợ, bà Trương Mỹ Lan và mẹ đã cùng nhau kinh doanh mặt hàng mỹ phẩm. Tuy nhiên, sau khi chính phủ Việt Nam tiến hành các cải cách kinh tế vào năm 1986 thông qua chương trình Đổi Mới, bà Lan đã bắt đầu “xuống nước” và tham gia vào ngành nghề mua bán đất đai và bất động sản. Đến những năm 1990, bà đã sở hữu một loạt các khách sạn lớn và nhà hàng.
Mặc dù nước ngoài biết đến Việt Nam chủ yếu với ngành sản xuất phát triển nhanh chóng, là một chuỗi cung ứng thay thế cho Trung Quốc, thế nhưng, phần lớn những người giàu có tại Việt Nam lại thu lợi nhuận từ việc phát triển và đầu cơ bất động sản.
Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu, Việt Nam được nhìn nhận là điểm sáng với sự bùng nổ của ngành công nghiệp sản xuất, mở ra cơ hội trở thành một trung tâm sản xuất mới, nơi các doanh nghiệp có thể dịch chuyển chuỗi cung ứng ra khỏi Trung Quốc. Tuy nhiên, khác biệt với hình ảnh đó, đa số các triệu phú trong nước lại tập trung tài nguyên và tài chính của mình vào lĩnh vực bất động sản.
Qua các nghiên cứu và phân tích, có thể thấy rằng, hoạt động phát triển và đầu cơ bất động sản chính là “mỏ vàng” mang lại nguồn thu lớn cho giới thượng lưu Việt Nam. Họ chuyển đổi đất đai, phát triển các dự án mới, và tận dụng cơ hội thị trường để tối đa hóa lợi nhuận.
Trong bước đường phát triển kinh tế đất nước, cần phải nhìn nhận rằng lĩnh vực bất động sản đang đóng góp không nhỏ vào sự thịnh vượng chung của xã hội. Nhưng cũng không thể phủ nhận nó mang lại những rủi ro tiềm ẩn, như bong bóng bất động sản và sự mất cân đối trong phát triển đô thị.
Theo dõi sát sao và cập nhật liên tục các thông tin từ thị trường bất động sản, các chuyên gia và nhà đầu tư đang cân nhắc mỗi bước đi để không chỉ gia tăng tài sản cá nhân mà còn góp phần vào sự phát triển bền vững của ngành này trong tương lai.
Tại Việt Nam, mọi mảnh đất đều thuộc sở hữu của Nhà nước, và việc sử dụng đất để xây dựng các tòa nhà thường phụ thuộc vào mối quan hệ cá nhân với các quan chức chính phủ. Do đó, với tốc độ tăng trưởng kinh tế, vấn đề tham nhũng trở nên ngày càng nghiêm trọng và phổ biến. Đến năm 2011, chị Trương Mỹ Lệ đã trở thành một nhân vật doanh nhân nổi tiếng tại thành phố Hồ Chí Minh, khi chị được phép hợp nhất ba ngân hàng nhỏ thiếu vốn thành một thực thể lớn hơn: Ngân hàng Thương mại Sài Gòn.
Theo luật pháp Việt Nam, không một cá nhân nào được sở hữu quá 5% cổ phần tại bất cứ ngân hàng nào. Tuy nhiên, theo thông báo từ cơ quan công tố Việt Nam, bằng cách sử dụng hàng trăm công ty ma và người đại diện, bà Trương Mỹ Lan đã thực sự sở hữu hơn 90% cổ phần của Ngân hàng Thương mại cổ phần Sài Gòn (SCB). Công tố viên cáo buộc bà Lan đã lợi dụng quyền lực này để bổ nhiệm người của mình vào vị trí quản lý, rồi sau đó ra lệnh cho họ phê duyệt hàng trăm khoản vay cho mạng lưới công ty ma do bà kiểm soát.
Và hơn thế nữa, số tiền liên quan là một con số khổng lồ. Khoản vay của bà Trương Mỹ Lân chiếm đến 93% tổng số dư nợ của ngân hàng. Theo cáo buộc từ phía Viện kiểm sát, trong ba năm kể từ tháng 2 năm 2019, bà đã chỉ đạo tài xế riêng rút tổng cộng 108 nghìn tỷ đồng Việt Nam (tương đương với 108 nghìn tỷ) – số tiền lên đến hơn 4 tỷ đô la Mỹ tiền mặt – và cất giữ chúng trong tầng hầm biệt thự sang trọng của mình.
Ngày hôm nay, cảnh sát đã phát hiện một khoản tiền mặt khổng lồ, trị giá hàng chục tỷ đồng, với tổng trọng lượng ước tính lên đến hai tấn. Điều đáng chú ý là toàn bộ số tiền này đều là tiền giấy mệnh giá cao nhất của Việt Nam.
Cụ thể, ngay cả khi chỉ sử dụng tờ 500.000 đồng – đơn vị tiền tệ có giá trị lớn nhất hiện lưu hành tại Việt Nam – lượng tiền mặt trên lại vẫn cho thấy trọng lượng vô cùng đáng kinh ngạc. Cơ quan chức năng đã tiến hành kiểm đếm và xác minh nguồn gốc của số tiền mặt này.
Sự việc hiện đang khiến cộng đồng dân cư tại địa phương và trên toàn quốc xôn xao, đồng thời đặt ra nhiều câu hỏi về việc làm thế nào một lượng tiền mặt lớn đến như vậy có thể được tích trữ mà không thông qua hệ thống ngân hàng hay các quy trình tài chính minh bạch.
Các cơ quan chức năng đang trong quá trình điều tra và cam kết sẽ cung cấp thông tin chi tiết hơn về vụ việc trong thời gian sớm nhất có thể. Trong khi đó, người dân được khuyến khích tiếp tục thực hiện các giao dịch qua các kênh thanh toán chính thức và tránh tình trạng tích trữ tiền tệ lớn, gây nguy cơ mất an ninh và ổn định kinh tế.
Bà ta còn bị cáo buộc đã hào phóng hối lộ để đảm bảo rằng khoản vay của mình không bị xem xét. Một trong những người cùng bị buộc tội với bà là một cựu chánh thanh tra ngân hàng trung ương, người này đối mặt với án tù chung thân vì đã nhận hối lộ 5 triệu đô la Mỹ.
Đối với việc bà ta có thể tiến hành lừa đảo trong thời gian dài như cáo buộc, người dân cũng đã đặt ra những thắc mắc.
Theo thông tin từ Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp, chủ nhiệm chương trình nghiên cứu về Việt Nam tại Viện ISEAS-Yusof Ishak ở Singapore, ông bày tỏ sự ngạc nhiên khi nói rằng: “Tôi cảm thấy khó hiểu, vì đây không phải là điều gì đó được giữ kín. Ai cũng biết rất rõ rằng bà Trương Mỹ Lan cùng với tập đoàn Vạn Thịnh Phát đã coi Ngân hàng Sài Gòn Thương Tín (SCB) như một nơi để dự trữ tiền mặt, nhằm hỗ trợ cho các hoạt động mua bán bất động sản của mình tại các vị trí đẹp, và diễn ra trên quy mô lớn.”
Lý Hồng Hòa phát biểu: “Rất rõ ràng là cô ấy phải nhận được số tiền này từ nơi nào đó. Nhưng đây là một thực prá thông dụng. Ngân hàng Thương mại Sài Gòn không phải là ngân hàng duy nhất bị sử dụng theo cách này. Do vậy, có lẽ chính quyền Việt Nam đã bỏ qua vấn đề này, bởi vì trên thị trường có rất nhiều trường hợp tương tự như vậy.”
David Brown cho rằng Trương Mỹ Lan được sự bảo vệ của những người có quyền lực đã thống trị hoạt động kinh doanh và chính trị ở Thành phố Hồ Chí Minh suốt hàng thập kỷ. Ông nói rằng trong phiên tòa lớn này, có một yếu tố lớn hơn nữa đang tồn tại – đó là Đảng Cộng sản đang cố gắng khôi phục quyền kiểm soát đối với nền văn hóa kinh doanh tự do phát triển ở miền Nam. Ông phân tích, “Nguyễn Phú Trọng và các đồng minh của ông ấy trong Đảng đang cố gắng lấy lại sự kiểm soát tại Sài Gòn, hoặc ít nhất là ngăn chặn việc mất kiểm soát”.
—
David Brown nhận định rằng Trương Mỹ Lan nhận được sự che chở của những nhân vật quyền lực đã thống lĩnh lĩnh vực kinh doanh và chính trị tại Thành phố Hồ Chí Minh trong nhiều thập kỷ. Ông cho biết, trong quá trình xét xử lần này, có một yếu tố lớn hơn đang hiển hiện – Đảng Cộng sản đang cố gắng tái lập quyền kiểm soát văn hóa kinh doanh tự do được phát triển ở khu vực miền Nam. Ông phân tích, “Nguyễn Phú Trọng cùng những người đồng minh trong Đảng của mình đang cố gắng kiểm soát lại Sài Gòn, hoặc ít nhất là ngăn chặn việc mất quyền kiểm soát”.
Ông còn nhấn mạnh rằng “Trước năm 2016, các băng nhóm tội phạm có nguồn gốc Trung Quốc gần như đã kiểm soát hoàn toàn Thành phố Hồ Chí Minh dưới bàn tay của giới lãnh đạo cấp cao của Đảng Cộng sản Việt Nam tại Hà Nội. Những băng nhóm này rất phục tùng chỉ thị của các lãnh đạo đảng cấp địa phương, nhưng cùng lúc đó, chúng cũng thu về một khoản tiền khổng lồ từ thành phố này.”
Tình trạng sức khỏe của Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam, ông Nguyễn Phú Trọng, 79 tuổi, không được tốt, khiến cho việc ông sẽ nghỉ hưu vào Đại hội Đảng tiếp theo vào năm 2026 gần như là chắc chắn. Vào thời điểm đó, một người lãnh đạo mới sẽ được bầu lên để dẫn dắt quốc gia.
Ông được biết đến là Tổng bí thư có thời gian phục vụ lâu dài, ảnh hưởng nhất, đã phục hồi quyền lực của phe bảo thủ trong Đảng Cộng sản Việt Nam, đạt đến độ cao mới từ thời kỳ đổi mới vào những năm 1980. Chính vì vậy, rõ ràng ông không muốn mạo hiểm cho phép Việt Nam mở cửa tự do đủ để làm giảm quyền lực kiểm soát của Đảng.
Tuy nhiên, ông Nguyễn xuống cũng vì thế mà rơi vào tình trạng mâu thuẫn. Dưới sự lãnh đạo của ông, Đảng Cộng sản Việt Nam đã đề ra mục tiêu to lớn cho đến năm 2045, là khi Việt Nam có thể góp mặt vào hàng ngũ các quốc gia giàu có, đồng thời thực hiện kinh tế dựa trên công nghệ và tri thức. Đây cũng chính là lý do thúc đẩy mối quan hệ đối tác giữa Việt Nam và Hoa Kỳ ngày càng trở nên chặt chẽ hơn.
Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của Việt Nam gần như không thể tránh khỏi sự gia tăng của tham nhũng. Nếu việc chống tham nhũng được tiến hành quá mức, nó có thể sẽ tiêu diệt một lượng lớn các hoạt động kinh tế. Đã có những phàn nàn từ người dân về tình trạng gia tăng của quan liêu, vì các quan chức thường tránh làm những quyết định có thể đưa họ vào các vụ án tham nhũng.
Mặc dù sự tăng trưởng kinh tế của Việt Nam đang diễn ra nhanh chóng, điều này gần như gắn liền với tình trạng tham nhũng ngày càng nghiêm trọng. Song song đó, nếu việc kiểm soát tham nhũng quá gắt gao có thể dẫn đến việc làm suy yếu không ít các hoạt động kinh tế thiết yếu. Hiện tại, đã có những lời than phiền từ công chúng về việc quan liêu ngày càng tệ hại khi các quan chức cố tình tránh ra quyết định để không vướng vào rắc rối liên quan đến tham nhũng.
Nhà phân tích kinh tế Lý Hồng Hoa nói: “Đây chính là mâu thuẫn tồn tại. Mô hình tăng trưởng kinh tế của Việt Nam đã lâu nay phụ thuộc vào sự tham nhũng. Tham nhũng luôn là chất bôi trơn giúp máy móc hoạt động. Nếu họ ngừng sử dụng loại ‘chất bôi trơn’ này, mọi thứ sẽ không thể tiếp tục hoạt động được.”
Đó là nhận định của nhà phân tích kinh tế Lý Hồng Hoa về vấn đề kinh tế của Việt Nam. Ông cho rằng mô hình tăng trưởng kinh tế từ lâu đã dựa vào sự tham nhũng và nếu tham nhũng không được tiếp diễn, hệ thống kinh tế sẽ gặp khó khăn trong việc duy trì đà phát triển.
