Thách thức với Tổng thống Erdogan
Thợ cắt tóc Hakim Ekinci ở Istanbul cho biết sẽ không bỏ phiếu bầu tổng thống cho ông Erdogan vào ngày 14.5 tới, đổ lỗi cho các chính sách kinh tế của ông làm xói mòn sức mua của người Thổ Nhĩ Kỳ và khiến nhiều người không đủ khả năng chi trả ngay cả những thực phẩm cơ bản – Reuters đưa tin.
Tổng thống Erdogan và Đảng Công lý và Phát triển (AKP) đã có thể duy trì sự ủng hộ của cử tri – chủ yếu gồm những người Thổ Nhĩ Kỳ theo đạo Hồi bảo thủ, có thu nhập thấp – nhờ tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ trong 10 năm đầu cầm quyền của ông.
Nhưng cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt do chương trình kinh tế phi chính thống của ông Erdogan gây ra trong 1 năm rưỡi qua đã làm xói mòn uy tín, đặt ra thách thức bầu cử lớn nhất đối với 20 năm nắm quyền của ông.
Một số cuộc thăm dò cho thấy ông Erdogan đang dẫn trước đối thủ chính Kemal Kilicdaroglu trước cuộc bỏ phiếu vòng đầu tiên vào ngày 14.5, mặc dù khoảng cách gần đây đã được thu hẹp. Cuộc chạy đua vào quốc hội cũng đang diễn ra gay cấn, trong đó phe đối lập được cho là có khả năng giành được đa số hẹp.
“Chúng tôi từng có thể mua 3-4 túi hàng tạp hóa với giá 150-200 lira (7,7-10 USD), vợ chồng tôi gần như không xách nổi. Nhưng giờ chúng tôi chỉ có thể mua đầy hai túi” – ông Ekinci, 63 tuổi, cho biết.
“Tôi muốn nói rằng những người chịu trách nhiệm là những người điều hành chúng tôi. Tôi nghĩ đó là những quyết định sai lầm mà họ đã đưa ra. Tôi từng là một người ủng hộ đảng AKP nhưng tôi không nghĩ đến việc bỏ phiếu cho họ” – ông Ekinci nói thêm.
Khủng hoảng chi phí sinh hoạt
Quan điểm của ông Ekinci đại diện cho hàng triệu người Thổ Nhĩ Kỳ, những người đã phải đối phó với tình trạng lạm phát tăng vọt trong nhiều năm. Giá lương thực tăng 54% so với cùng kỳ trong tháng 4, lạm phát toàn phần giảm xuống 43,7% sau khi đạt đỉnh vào tháng 10 ở mức 85,5%, mức cao nhất dưới thời Tổng thống Erdogan.
Lạm phát hàng năm duy trì ở mức hai con số trong gần như suốt 5 năm kể từ cuộc tổng tuyển cử năm 2018. Lạm phát bắt đầu tăng sau cuộc khủng hoảng tiền tệ vào cuối năm 2021, do một loạt đợt cắt giảm lãi suất.
Ekinci cho biết ông bắt đầu đặt câu hỏi về sự ủng hộ của mình đối với tổng thống và đảng AKP vì lý do kinh tế ngay sau cuộc bầu cử năm 2018 và đưa ra quyết định dứt khoát không bỏ phiếu cho họ sau cuộc khủng hoảng tiền tệ năm 2021.
Đồng lira của Thổ Nhĩ Kỳ mất giá 44% trong năm 2021 và 30% trong năm 2022. Đồng tiền này đã giảm 76% dưới nhiệm kỳ tổng thống thứ hai của ông Erdogan. Nhiệm kỳ này được đánh dấu bằng một số cuộc khủng hoảng tiền tệ do các chính sách không chính thống, diễn biến địa chính trị như chiến sự Nga – Ukraina và tranh chấp giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Mỹ.
“Không thể kiểm soát tỷ giá hối đoái. Chúng tôi không thể mua bất cứ thứ gì. Chúng tôi chẳng còn tin tưởng vào những gì họ nói” – ông Ekinci bộc bạch.
Người thợ cắt tóc phải làm việc một mình sau khi cho hai nhân viên nghỉ việc. Ông nói không thể vay bất cứ khoản tiền nào của ngân hàng dù lãi suất đã giảm do chính quyền hạn chế các khoản vay tiêu dùng để kiềm chế lạm phát. Các khoản vay bằng ngoại tệ của ông cũng nhân lên theo đồng lira khi đồng tiền này giảm giá.
Nhưng nhiều cử tri AKP vẫn tin rằng chỉ có Tổng thống Erdogan mới có thể khắc phục nền kinh tế, hoặc đổ lỗi cho các yếu tố khác gây ra tình trạng hiện tại.
Halime Duman, cư dân Istanbul, cho biết những người tăng giá để kiếm lợi nhuận lớn hơn là nguyên nhân khiến chi phí sinh hoạt tăng vọt. “Ông Erdogan có thể giải quyết vấn đề chỉ bằng một cái búng tay” – Duman nói. Theo ý kiến của cô, phe đối lập, bao gồm cả liên minh đối lập của Kilicdaroglu, đều không hành động.
Birol Baskan – nhà phân tích chính trị không liên kết với bất kỳ đảng nào – cho biết ngay cả những người ủng hộ “nòng cốt” của ông Erdogan cũng không phủ nhận rằng nền kinh tế đang không hoạt động tốt như thời đầu ông cầm quyền.
“Lý do đảng này tiếp tục chiến thắng là vì mang lại cho cử tri những lợi ích vật chất nhất định. Nhưng đây là lần đầu tiên phép màu dường như không còn nữa vì nền kinh tế, vì lạm phát cao và chi phí sinh hoạt ngày càng tăng. Nó làm tổn hại nặng nề đến túi tiền của mọi người và đó là lý do tại sao tôi đoán chiến thắng trong cuộc bầu cử này không còn được đảm bảo nữa” – Baskan nói.
Một số cử tri không tin phe đối lập sẽ ngay lập tức xoa dịu những lo ngại về kinh tế. Thợ xây Talat Gul chưa bao giờ bỏ phiếu cho AKP hoặc các đồng minh của đảng này. Hiện tại, Gul không thấy gì “ngoài cái đói” xung quanh mình, nhưng nghi ngờ mọi thứ sẽ nhanh chóng thay đổi theo chiều hướng tốt hơn nếu phe đối lập giành chiến thắng.
“21 năm qua họ đã tạo ra một Thổ Nhĩ Kỳ không thể thay đổi. Sẽ mất 20 năm để phục hồi, bất kể ai lên nắm quyền. Nhưng tôi chỉ muốn ông Erdogan ra đi” – Gul nói.
Trong khi đó ông Ekinci, người thợ cắt tóc, vẫn chưa quyết định sẽ bỏ phiếu cho ai trong số ba ứng cử đối thủ của ông Erdogan. “Kilicdaroglu có thể là một người trung thực… nhưng họ chưa công bố bất cứ điều gì để thuyết phục tôi. Tôi muốn tỷ giá USD giảm sau cuộc bầu cử. Tôi muốn giá xăng dầu giảm. Tôi muốn lạm phát giảm. Tôi muốn quay lại cuộc sống của năm sáu năm trước. Tôi muốn được đi dã ngoại, du lịch nước ngoài” – ông Ekinci nói.
