1. Động lực dân số Trung Quốc – Ấn Độ
Dân số Trung Quốc là 542 triệu người năm 1949, cao hơn khoảng 50% so với Ấn Độ. Sự đảo ngược đáng kể trong dân số 2 nước kể từ thời điểm đó phần lớn là kết quả của những thay đổi với chính sách dân số của Bắc Kinh trong hơn 4 thập kỉ qua.
Được coi là quốc sách và thực hiện nghiêm ngặt trong 35 năm, giới chức Bắc Kinh tin rằng, chính sách một con đã làm giảm khoảng 400 triệu ca sinh.
Nhưng những điều chỉnh chính sách – bắt đầu từ năm 2016 – đến quá muộn, với tỉ lệ sinh của Trung Quốc giảm xuống chỉ còn 1,2 ca sinh/phụ nữ vào năm ngoái trong khi ở Ấn Độ là 2 ca sinh/phụ nữ.
Dân số Trung Quốc giảm lần đầu sau 6 thập kỉ vào năm ngoái, dù chính sách 2 con đã được thực hiện từ năm 2016 và sau đó là các biện pháp khuyến khích và nới lỏng chính sách khác của chính phủ.
Tuần trước, John Wilmoth – giám đốc Ban Dân số Liên Hợp Quốc – cho biết, dân số Trung Quốc đạt đỉnh và “có thể giảm xuống dưới 1 tỉ trước cuối thế kỷ này”, nhưng dân số Ấn Độ sẽ tăng trong vài thập kỷ nữa.
2. Quy mô dân số Trung Quốc có quan trọng với nền kinh tế nước này không?
Lao động giá rẻ là cân nhắc quan trọng khi các nhà đầu tư nước ngoài đổ vào Trung Quốc từ những năm 1980 để sản xuất hàng hóa.
Cùng với việc Bắc Kinh tiếp cận các thị trường phát triển thông qua tư cách thành viên Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) năm 2001, hàng hóa giá rẻ sản xuất tại Trung Quốc đã đi đến mọi nơi trên thế giới.
Nhờ vậy, Trung Quốc chuyển từ quốc gia nông nghiệp nghèo thành nền kinh tế công nghiệp hóa nhanh chóng và là nước xuất khẩu lớn nhất thế giới.
Kinh tế Trung Quốc tăng trưởng chậm lại kể từ năm 2011 trùng hợp với bước ngoặt trong quy mô lực lượng lao động của nước này và khiến nhiều chuyên gia cho rằng Ấn Độ sẽ sử dụng lợi thế nhân khẩu học để lặp lại thành công của Trung Quốc.
Độ tuổi trung bình ở Trung Quốc năm 2020 là 38,4 – lớn hơn 10 tuổi so với Ấn Độ – theo ước tính của Liên Hợp Quốc. Độ tuổi trung bình toàn cầu cùng năm là 30,9.
Mức lương trung bình hàng tháng của người lao động Trung Quốc đã tăng lên 8.903 nhân dân tệ (1.287 USD) vào năm 2021 từ mức 3.483 nhân dân tệ (500 USD) một thập kỉ trước đó. Con số này năm 2021 ở Ấn Độ là 17.017 rupee (208 USD), theo báo cáo do Tổ chức Lao động Quốc tế công bố năm ngoái.
Ngoài lực lượng lao động đang bị thu hẹp, Trung Quốc còn có dân số già đi nhanh chóng, đe dọa hệ thống lương hưu quốc gia và sức sống của tiêu dùng trong nước. Giới chức Trung Quốc đã tăng cường nỗ lực tăng quỹ lương hưu nhà nước, tăng tỉ lệ sinh con và phụ thuộc nhiều hơn vào robot, trí tuệ nhân tạo cũng như phát triển các công nghệ cao khác để nâng cao năng suất, chất lượng và giá trị của hàng hóa sản xuất.
3. Cổ tức nhân khẩu học so với cổ tức nhân tài
Trung Quốc đã nỗ lực giảm bớt mối quan tâm về dân số, coi đó là cuộc tranh luận về số lượng so với chất lượng.
Theo giới chức, chi phí lao động chỉ là một trong những yếu tố ảnh hưởng đến quyết định của các nhà đầu tư và hiệu quả kinh tế của một quốc gia và nêu bật sự ổn định chính trị của Trung Quốc, nguồn nhân tài kỹ thuật lớn, thị trường rộng lớn, cụm công nghiệp tinh vi và môi trường kinh doanh thân thiện.
Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường từng nhấn mạnh: “Chúng ta không chỉ xem xét quy mô dân số mà còn xem xét quy mô của lực lượng lao động có trình độ cao”.
Ông chỉ ra, hơn 240 triệu người Trung Quốc được giáo dục đại học và thời gian giáo dục trung bình mà những người mới tham gia lực lượng lao động nhận được đã tăng lên 14 năm.
Trung Quốc cũng vượt xa Ấn Độ về nhiều thông số, như thời gian học, đầu tư trực tiếp nước ngoài và đổi mới sáng tạo.
GDP của Trung Quốc năm 2021 là 17,7 nghìn tỉ USD, so với 3,2 nghìn tỉ USD của Ấn Độ và GDP bình quân đầu người của nước này cao hơn 5 lần so với láng giềng Nam Á.
4. Sự hỗ trợ của tự động hóa, robot và AI
Theo SCMP, sự bình tĩnh của Bắc Kinh về dân số Trung Quốc đang giảm được củng cố một phần bởi nước này nêu bật việc cải thiện năng suất và tăng cường sử dụng công nghệ.
Trên thế giới, ChatGPT do OpenAI phát triển gần đây đã làm tăng triển vọng cải thiện đáng kể hiệu quả công việc đồng thời làm dấy lên lo ngại về mất việc làm.
Từ lâu, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã nỗ lực tăng cường tự động hóa và sử dụng robot ở các tỉnh xuất khẩu như Quảng Đông.
Trung Quốc có 1,22 triệu robot công nghiệp vào cuối năm 2021, bao gồm 268.195 robot được lắp đặt trong năm đó, theo dữ liệu do Liên đoàn Robot quốc tế công bố. Một thập kỉ trước đó, quốc gia đông dân thứ hai thế giới chỉ có 74.317 robot.
